Екс грчкиот министер за надворешни работи Никос Коѕиас кој го обезбеди Преспанскиот договор за Грција со кој Македонија доби ново име објавува книга во која открива тајни од преговорите.
Во анализата што ви ја пренесуваме од весникот Катимерини се објавени детали од книгата од кои се гледа како Коѕиас дошол до договорот со својот македонски колега:
Грчките влади, од Константинос Мицотакис (1990-03) до Андонис Самарас (2012-15), следеа неефикасна тајна дипломатија, притоа прифаќајќи, без да признаат, двојно (или тројно) име за тогашна Поранешна Југословенска Република Македонија (ПЈРМ), со зборот „Македонија“ вклучен во секоја повторување.
Барем така тврди поранешниот министер за надворешни работи (2015-19) Никос Коzиас во својата книга „Логиката на решението: политичка теорија и пракса во меѓународните односи – вистини за македонското прашање и преговорите“, објавена од Гутенберг.
Поранешниот министер и архитект на Договорот од Преспа користи класифицирани депеши и други документи на Министерството за надворешни работи за да го поткрепи својот аргумент, обвинувајќи ги сите политички партии од 90-тите години на минатиот век за „несоодветна теоретска позадина, ограничено разбирање на геополитичките случувања и недостаток на интелектуална подготовка во поглед на глобалното промени.”
Би било нефер, сепак, да се пристапи кон таквата книга чисто од аспект на политичката полемика, бидејќи овој дел зафаќа само 130 од 1.008 страници на книгата. Дури и ако оваа книга се омаловажи од многуте омаловажувачи на еден политичар кој бил осамен и странец на грчката логика за добри односи со сите по секоја цена, „Логиката на решението“ предизвикува размислување на повеќе нивоа.
Авторот никогаш не бил обвинет за прекумерна интелектуална скромност и тоа нема да се случи ниту сега.
Покрај легитимната намера да ја напише историјата во која тој бил протагонист, Коѕиас се обидува со нешто поамбициозно, дури и ако тоа не го признае директно.
Користејќи го „македонското прашање“ како пример, тој сака да го постави принципот на школа за размислување во надворешната политика – „филозофска алатка“.
Многумина ќе го обвинат авторот за недостаток на самокритика, но самокритиката е најверојатно таму, под маската на медитација за границите на остварливото.
Коѕиас признава дека совршенството не може да се постигне во животот, но бара во историјата, филозофијата, политичката теорија и психологијата за оние термини и алатки што ни овозможуваат да задржиме што повеќе карактеристики на „идеалот“ што можеме во текот на болниот процес на реализирање.
Книгата бара почитување на огромниот обем на нејзиното истражување, го воодушевува читателот со живописот на пишувањето, но е најпријатна кога авторот пишува за некои “свети крави” .
„[Константинос] Мицотакис беше човек кој бараше решение, но не ја разбра доволно неговата логика“, пишува тој.
„Политиката на Андреас Папандреу беше силно неурамнотежена“, додава тој.
„Показ за тешка политика со ембаргото што Грција еднострано го прогласи на 16 февруари 1994 година и [тогаш] побрзо повлекување со Привремената спогодба наметната однадвор и која никогаш не беше доставена до Парламентот“.
Тој го нарекува периодот на Симитис (1996-2004) „период на тајна дипломатија за прашањето за името“, користејќи тајни депеши од грчкиот амбасадор во Вашингтон, Христос Захаракис во 1994 и на крајот на 1996 година.
На 19 ноември 1996 година, министерот за надворешни работи Теодорос Пангалос очигледно му рече на амбасадорот Захаракис дека Атина ќе го претпочита „Република Македонија – Скопје“ како име на соседната земја. Владата на Караманлис (2004-2009) ја следеше истата логика, иако авторот смета дека со ставање вето на кандидатурата на ПЈРМ за членка на НАТО на Самитот во Букурешт во 2008 година, Караманлис всушност го поништил Привремениот договор од 1995 година, кој го бараше токму НАТО како БЈРМ дури и без решение за прашањето за името). По Букурешт, владата во Скопје започна да сфаќа дека тие мора да се приклучат на „логиката на решение“.
Поранешниот министер за надворешни работи очигледно има за цел да докаже дека Договорот од Преспе за 2018 година за кој преговарал, со единствено име и за домашна и за меѓународна употреба (ерга омнес) и со ревизија на уставот на Македонија, напуштајќи ги формулациите кои го фаворизираат иредентизмот, беше поголем успех отколку оној што сите претходни влади и министри за надворешни работи го бараа како реален.
Хрониката на преговорите е опишана на 300 густи страници полни со анегдоти и психолошки портрети на протагонистите, но исто така вклучува и детална анализа на условите на договорот.
Како што се очекуваше, книгата вклучува остри критики кон владите на Алексис Ципрас и Киријакос Мицотакис во врска со начинот на кој тие го третираат договорот од 2018 година. Книга што сигурно ќе предизвика долги дебати – и, конечно, кои не секогаш се клучни.
Лето 2017 година, посета на Димитров
„… Ова беше негово прво патување во странство како министер за надворешни работи на Поранешна Југословенска Република Македонија. Диплимат од кариера, тој смело дојде да ме посети во Атина, и покрај тоа што беше сомничав кон мене – се плашеше дека ќе го ставам во замка и се чувствуваше нелагодно. Така бев и јас. Се надевав дека ќе работиме на решение, но не бев сигурен дека ќе успееме. Она за што се чувствував сигурно – засновано на моето искуство – беше дека треба да изградиме доверба. Исто така, знаев дека многу работи се менуваат за време на преговори. Честопати, некој влегува во преговори со еден збир на претпоставки и завршува со друга; дека антагонистичките односи можат да претворат во соработка и спротивставените позиции можат да станат конвергенција на интересите, барем во врска со потребата од решение и придобивките што двете страни можат да ги извлечат од тоа. […]
„Ја забележав неговата нелагодност и притаен сомнеж. Се сомневам дека Димитров сакаше да биде сомничав и, секако, не сакав ни јас. Но, тоа беше таму. И двајцата сакавме да бидеме сигурни во мотивот на другиот. За мене беше важно да ги барам позитивните атрибути на мојот соговорник. Морав да најдам заштитни мерки за да се соочам со какви било проблеми и да изградам доверлива врска. Верувам дека Никола Димитров го сакаше истото. Затоа, до крајот на посетата се релаксиравме и секој се обидуваше да го видиме другиот во позитивно светло …
Сцена од второто преговарање
„… Од сето тоа, научив дека, кога ќе се подготвите за преговори, па дури и додека седите на преговарачка маса, подобро е да слушате отколку да разговарате. Како што јавно велам, ‘Зборувај ретко, за да можеш да те чуеме.’ Покрај тоа, кога некој зборува, треба да се потсети на мислата на Бертолт Брехт дека едното уво не го прима говорот на другиот со иста перцепција; можеби дури и не се во иста рамнина. Кога другиот зборува, треба да го проучите неговиот јазик на телото, особено очите и насмевката, доколку ги има. Исто така, треба внимателно да ги следите реакциите на неговиот сопствен тим, без оглед дали е задоволен или не, подготвен да го испраша нивниот лидер или не, зошто и во колкава мерка.
Треба да се обидете да разберете кој дел од говорот е подготвен и кој спонтан. Дали спротивната страна е несигурна или претерано самоуверена.
[…]„Секогаш се обидував да ги најдам причините што стојат зад точките на инсистирање на другата страна во преговорите. Нивните стравови, грижи и инхибиции. Димитров и јас разговаравме и за нив во текот на процесот што нè доведе до [Договорот] за Преспа.
„Можев да тврдам дека повеќекратните обвинувања и закани со кои се соочија и двајцата министри за надворешни работи – особено јас – помогнаа во преговорите, нешто што оние што нè навредуваа и уценуваа не успеаја да го реализираат. Но, таква е дијалектиката и величието на животот. Бидејќи, бидејќи овие „опасни настани“ постоеја, Димитров и јас разговаравме за нив, исто така: како тие им пречеа на нашите семејства; како ги загрижија нашите соработници; како реагираа нашите влади и релативните агенции или зошто не успеаја да реагираат.
[…]„Беше важно за време на преговорите да се обраќаме главно на министерот за надворешни работи на идната Северна Македонија, наместо на [американскиот дипломат и посредник на Обединетите нации во спорот за името Метју] Нимиц. Сè повеќе, ние министрите за надворешни работи се состанувавме сами со цел да постигнеме одреден напредок. Кога имавме несогласувања, кога повторно паднавме на нашите позиции, Нимиц беше таму за да биде посредник. Исто така, беше важно, за време на преговорите, да се открие колкав притисок може да се изврши врз другата страна. Кога инсистирањето добива заканувачки тонови. Во кој момент би можеле да добиеме чувство дека преговорите нема да водат никаде. Треба да бидеме мерени, како во пријателскиот став, така и во притисокот.
[…]„Моето искуство ми покажува дека честопати се бараат„ моменти на релаксација “. Моментално опуштање може да се постигне со задевање, кажување шега или презентирање позиција на очигледно екстремен начин, надвор од самите главни преговори. Овој метод ми се чини неопходен за да помогне при движење дури и на најтешкиот разговор. Поопшта реализација е уште попотребна. Ова не можеше да се случи во текот на денот, дури ни за време на паузата за ручек, бидејќи тоа беше моментот да ги брифираме нашите соодветни делегации и да бидеме брифирани од нив. Вечерата сепак беше поинаква.
„Најчесто вечеравме на две маси: една за делегациите и друга за двајцата министри, сами. Нашите разговори за вечера создадоа добри вибрации за да ги следат официјалните разговори. Двајцата се почитувавме и внимателно слушавме. Во релаксиран амбиент, без одвоени неколку минути, разменивме мислења за тоа како можеме да ги решиме нашите проблеми. Објаснивме како ги видовме нашите преговори и нашите визии за идните односи на двете земји. Зборувавме за нашите семејства, за луѓето драги за нас.
„Овие разговори нè зближија. Повеќе не се однесувавме како противник, сомнително …
Од преговори до Соунио
„… Димитров спомна две имиња што ги сакаше и кои неговата влада ќе ги прифати:„ Република независна Македонија “и„ Република Македонија – Скопје “. Второто име го одбивме одамна (види Дел 2, Поглавје 4 за проблем со името). Другиот, го слушав за прв пат. Плус беше што немаше придавка пред „Република“ или по „Македонија“, но исто така не беше прифатлива. Содржи, несакајќи, верувам, сугестија што може да ја искористат иредентистите: т.е. постои „независна Македонија“ и, по продолжение, „зависна“. Некои би се обиделе да го протолкуваат името како покана за „независна Македонија“ за ослободување на „зависната“. Така, ние би се вратиле во македонскиот иредентизам, дури и ненамерно.
[…]„По неколку часа ги напуштивме Нимиц и директорите на нашите дипломатски кабинети и продолживме со дискусијата самостојно. Зошто го зедов Димитров и ја напуштив просторијата за преговори, каде што беа сите други? Бидејќи Нимиц започна да вели дека сите би сакале да заклучиме еден од овие денови и да одиме на Самитот на НАТО за да може ПЈРМ да се приклучи со договореното име. Му реков да застане и да не оди понатаму: Потенцирав дека нема начин да се случи ова, бидејќи, како што повторно му објаснив, прво, договорот мораше да биде потпишан. Потоа, тоа би отишло во соодветните парламенти за одобрување и, откако ПЈРМ го ревидираше својот устав, тогаш ќе контактираме со трети страни. Значи, тој треба да заборави на каква било врска помеѓу нашите преговори и кој било самит, било да е тоа НАТО или ЕУ. Уште еднаш, проценив дека Нимиц е корисен и корисен за некои точки на флексија, но дека за некои тешки прашања подобро се разговараше само со Димитров.
„Добивме две столици и маса и ги преместивме под едно дрво. Дојде времето на името.
[…]„Следната дискусија траеше и три часа.
„За сето ова време, ние често разговаравме за името со Димитров. Но, овие дискусии не беа ниту исцрпни ниту обврзувачки, поистражувачки по природа. Верував, и сè уште верувам, така треба да биде. Прво треба да изградиме доверба едни во други, и ние двајцата и нашите делегации. Двете страни, во себе, но и меѓу себе, треба да усвојат менталитет за решение. Дефинирајте црвени линии и приговори, нашите „желби“ и исто така позитивните изгледи. Откако го направивме ова, создадовме услови да го решиме првичното прашање.
„Нимиц повторно го достави својот предлог со петте имиња што ги спомнав во Дел 2, Поглавје 4. Ние спорадично ги споменувавме за време на преговорите. Едниот предлог беше „Република Македонија (Скопје) или Република Македонија – Скопје“. Првата варијанта беше полоша од втората, поради заградата, која, земена за тоа што беше, брзо ќе се заборави. Но, втората варијанта беше исто така неприфатлива, од едноставна причина: Не беше композитно име, туку додаток на „Република Македонија“. Може да се толкува како преодно име, за да се поедностави во иднина.
„Страната на ПЈРМ инсистираше на една од двете варијанти, бидејќи и двете беа прифатени во минатото и од Нова демократија и од ПАСОК / Движење за промена. Но, веќе објаснив, не би прифатил ниту јас.
„Второто име беше„ Република Македонија на Вардар “. Бидејќи содржеше„ од “, предлогот имаше свои позитивни аспекти. Меѓутоа, постоеше проблем што реката Вардар поминува низ двете земји: во Грција е позната како Аксиос. Се разбира, може да се тврди дека името Вардар направи јасна разлика од Аксиос на нашата Македонија. Значи, ова име имаше свои добрите и лошите страни. Сепак, владата на ПЈРМ не го сакаше тоа бидејќи името беше поврзано со фашистичката меѓувоена Југославија.
„Третото име„ Нова Македонија “им се допадна на моите пријатели во Солун, иако може да се сфати дека„ Нова Македонија “е наследник на„ старата “. Но, другата страна не го сакаше името, особено владејачките социјалдемократи, кои не сакаа име што симболизира раскин на нивното социјалистичко минато.
„Четвртото име беше „Горна Македонија“ и Димитров беше одлучно против. Ова беше затоа што единствената земја со „Горна“ како дел од своето име (Горна Волта) исчезна. [ЗАБЕЛЕШКА: Не – сега е Буркина Фасо]. Значи, името беше, на некој начин, лош знак.
„Остана петтото име …“
